Fortuna 2 : grammatica t/m les 23

FORTUNA 2

GRAMMATICA t/m LES 23

Blauw = nieuw in les 23.

WERKWOORD	saluto [1]	terreo	mitto [3]	capio [3]	audio	-
PRAESENSSTAM	saluta-	terre-	mitt-	cap-	audi-	praesensstam = infinitivus min -re (a-, e-, i-stammen) of infinitivus min -ere (groepen [3])
GROEP / CONJUGATIE	a-stammen	e-stammen	cons. stammen	capio-groep	i-stammen	-
INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI "ik groet" (et c.) o.t.t.	saluto salutas salutat salutamus salutatis salutant	terreo terres terret terremus terretis terrent	mitto mittis mittit mittimus mittitis mittunt	capio capis capit capimus capitis capiunt	audio audis audit audimus auditis audiunt	indicativus praesentis = praesensstam + uitgang (o , s , t , mus , tis , nt). Uitzonderingen : 1e pers. e.v. a-stammen & 3e pers. m.v. i-stammen & alle vormen van groepen [3].
INDICATIVUS PRAESENTIS PASSIVI "ik word gegroet" (et c.) o.t.t.	salutor salutaris salutatur salutamur salutamini salutantur	terreor terreris terretur terremur terremini terrentur	mittor mitteris mittitur mittimur mittimini mittuntur	capior caperis capitur capimur capimini capiuntur	audior audiris auditur audimur audimini audiuntur	indicativus praesentis = praesensstam + uitgang ((o)r , ris , tur , mur , mini , ntur). Uitzonderingen : 1e pers. e.v. a-stammen & 3e pers. m.v. i-stammen & alle vormen van groepen [3].
INFINITIVUS PRAESENTIS ACTIVI "(te) groeten" (et c.)	salutare	terrēre	mittĕre	capĕre	audire	-
INFINITIVUS PRAESENTIS PASSIVI "gegroet (te) worden" (et c.)	salutari	terrēri	mitti	capi	audiri	-
IMPERATIVUS PRAESENTIS ACTIVI "groet!" (et c.)	saluta salutate	terre terrete	mitte mittite	cape capite	audi audite	imperativus e.v. = praesensstam (a-, e-, i-stammen en een paar consonant-stammen) of praesensstam + e (de meeste consonant-stammen en de capio-groep).
IMPERATIVUS PRAESENTIS PASSIVI "word gegroet!" (et c.)	salutare salutamini	terrere terremini	mittere mittimini	capere capimini	audire audimini	imperativus e.v. is gelijk aan inf. pr. act.
PARTICIPIUM PRAESENTIS ACTIVI "groetend" (et c.)	Mann./Vrouw.: salutans salutantis salutanti salutantem salutante salutantes salutant(i)um salutantibus salutantes salutantibus Onzijdig: salutans salutantis salutanti salutans salutante salutantia salutant(i)um salutantibus salutantia salutantibus	Mann./Vrouw.: terrens terrentis terrenti terrentem terrente terrentes terrent(i)um terrentibus terrentes terrentibus Onzijdig: terrens terrentis terrenti terrens terrente terrentia terrent(i)um terrentibus terrentia terrentibus	Mann./Vrouw.: mittens mittentis mittenti mittentem mittente mittentes mittent(i)um mittentibus mittentes mittentibus Onzijdig: mittens mittentis mittenti mittens mittente mittentia mittent(i)um mittentibus mittentia mittentibus	Mann./Vrouw.: capiens capientis capienti capientem capiente capientes capient(i)um capientibus capientes capientibus Onzijdig: capiens capientis capienti capiens capiente capientia capient(i)um capientibus capientia capientibus	Mann./Vrouw.: audiens audientis audienti audientem audiente audientes audient(i)um audientibus audientes audientibus Onzijdig: audiens audientis audienti audiens audiente audientia audient(i)um audientibus audientia audientibus	participium praesentis activi (=p.p.a.) = praesensstam + ns (gen. -ntis) (a- en e-stammen) of praesenstam + e + ns (gen. -ntis) (cons. en i-stammen) of praesensstam + ie + ns (gen. -ntis) (capio-groep). Het participium praesentis is altijd actief, er bestaat dus géén part. pr. pass. Het p.p.a. is altijd gelijktijdig en actief.
INDICATIVUS IMPERFECTI ACTIVI "ik groette" (et c.) o.v.t.	salutabam salutabas salutabat salutabamus salutabatis salutabant	terrebam terrebas terrebat terrebamus terrebatis terrebant	mittebam mittebas mittebat mittebamus mittebatis mittebant	capiebam capiebas capiebat capiebamus capiebatis capiebant	audiebam audiebas audiebat audiebamus audiebatis audiebant	indicativus imperfecti = praesensstam + ba + uitgang (m, s , t , mus , tis , nt) (a- en e-stammen) of praesensstam + eba + uitgang (cons.- en i-stammen) of praesensstam + ieba + uitgang (capio-groep).
INDICATIVUS IMPERFECTI PASSIVI "ik werd gegroet" (et c.) o.v.t.	salutabar salutabaris salutabatur salutabamur salutabamini salutabantur	terrebar terrebaris terrebatur terrebamur terrebamini terrebantur	mittebar mittebaris mittebatur mittebamur mittebamini mittebantur	capiebar capiebaris capiebatur capiebamur capiebamini capiebantur	audiebar audiebaris audiebatur audiebamur audiebamini audiebantur	indicativus imperfecti = praesensstam + ba + uitgang (r, ris , tur , mur , mini , ntur) (a- en e-stammen) of praesensstam + eba + uitgang (cons.- en i-stammen) of praesensstam + ieba + uitgang (capio-groep).
CONIUNCTIVUS IMPERFECTI ACTIVI "ik groette" (et c.) o.v.t.	salutarem salutares salutaret salutaremus salutaretis salutarent	terrerem terreres terreret terreremus terreretis terrerent	mitterem mitteres mitteret mitteremus mitteretis mitterent	caperem caperes caperet caperemus caperetis caperent	audirem audires audiret audiremus audiretis audirent	coniunctivus imperfecti = inf. pr. + uitgang (m, s , t , mus , tis , nt).
CONIUNCTIVUS IMPERFECTI PASSIVI "ik werd gegroet" (et c.) o.v.t.	salutarer salutareris salutaretur salutaremur salutaremini salutarentur	terrerer terrereris terreretur terreremur terreremini terrerentur	mitterer mittereris mitteretur mitteremur mitteremini mitterentur	caperer capereris caperetur caperemur caperemini caperentur	audirer audireris audiretur audiremur audiremini audirentur	coniunctivus imperfecti = inf. pr. + uitgang (r, ris , tur , mur , mini , ntur).
INDICATIVUS PERFECTI ACTIVI "ik groette" (et c.) of "ik heb gegroet" (et c.) o.v.t. of v.t.t.	salutavi salutavisti salutavit salutavimus salutavistis salutaverunt	terrui terruisti terruit terruimus terruistis terruerunt	misi misisti misit misimus misistis miserunt	cepi cepisti cepit cepimus cepistis ceperunt	audivi audivisti audivit audivimus audivistis audiverunt	indicativus perfecti = praesensstam + v + uitgang (i , isti , it , imus , istis , erunt) (regelmatig) of perfectumstam + uitgang (i , isti , it , imus , istis , erunt) (onregelmatig). Of een werkwoord in het perfectum regelmatig of onregelmatig is, hangt niet af van de groep waartoe het werkwoord in het praesens behoort!
INDICATIVUS PERFECTI PASSIVI "ik groette" (et c.) of "ik heb gegroet" (et c.) o.v.t. of v.t.t.	salutatus sum salutatus es salutatus est salutati sumus salutati estis salutati sunt	territus sum territus es territus est territi sumus territi estis territi sunt	missus sum missus es missus est missi sumus missi estis missi sunt	captus sum captus es captus est capti sumus capti estis capti sunt	auditus sum auditus es auditus est auditi sumus auditi estis auditi sunt	indicativus perfecti = p.p.p. + (sum , es , est , sumus , estis , sunt)
INFINITIVUS PERFECTI ACTIVI "gegroet (te) hebben" (et c.)	salutavisse	terruisse	misisse	cepisse	audivisse	inf. perf. = perfectumstam + -isse
INFINITIVUS PERFECTI PASSIVI "gegroet (te) zijn" (et c.)	salutatus esse	territus esse	missus esse	captus esse	auditus esse	inf. perf. = p.p.p. + esse
PARTICIPIUM PERFECTI PASSIVI "gegroet (zijnde)" (et c.)	Mannelijk: salutatus salutati salutato salutatum salutato salutati salutatorum salutatis salutatos salutatis Vrouwelijk: salutata salutatae salutatae salutatam salutata salutatae salutatarum salutatis salutatas salutatis Onzijdig: salutatum salutati salutato salutatum salutato salutata salutatorum salutatis salutata salutatis	Mannelijk: territus territi territo territum territo territi territorum territis territos territis Vrouwelijk: territa territae territae territam territa territae territarum territis territas territis Onzijdig: territum territi territo territum territo territa territorum territis territa territis	Mannelijk: missus missi misso missum misso missi missorum missis missos missis Vrouwelijk: missa missae missae missam missa missae missarum missis missas missis Onzijdig: missum missi misso missum misso missa missorum missis missa missis	Mannelijk: captus capti capto captum capto capti captorum captis captos captis Vrouwelijk: capta captae captae captam capta captae captarum captis captas captis Onzijdig: captum capti capto captum capto capta captorum captis capta captis	Mannelijk: auditus auditi audito auditum audito auditi auditorum auditis auditos auditis Vrouwelijk: audita auditae auditae auditam audita auditae auditarum auditis auditas auditis Onzijdig: auditum auditi audito auditum audito audita auditorum auditis audita auditis	participium perfecti passivi (=p.p.p.) = praesensstam + tus (bij regelmatige werkwoorden); de onregelmatige p.p.p.’s staan apart in de woordenlijst of in het woordenboek vermeld. Het participium perfecti is altijd passief, er bestaat dus géén part. perf. act. Het p.p.p. is altijd voortijdig en passief.
INDICATIVUS PLUSQUAMPERFECTI ACTIVI "ik had gegroet" (et c.) v.v.t.	salutaveram salutaveras salutaverat salutaveramus salutaveratis salutaverant	terrueram terrueras terruerat terrueramus terrueratis terruerant	miseram miseras miserat miseramus miseratis miserant	ceperam ceperas ceperat ceperamus ceperatis ceperant	audiveram audiveras audiverat audiveramus audiveratis audiverant	indicativus plusquamperfecti = praesensstam + v + uitgang (eram , eras , erat , eramus , eratis , erant) (regelmatig) of perfectumstam + uitgang (eram , eras , erat , eramus , eratis , erant) (onregelmatig; zie bij perfectum). Als een werkwoord in het perfectum onregelmatig is, is het dat in het plusquamperfectum uiteraard ook.
INDICATIVUS PLUSQUAMPERFECTI PASSIVI "ik was gegroet" (et c.) v.v.t.	salutatus eram salutatus eras salutatus erat salutati eramus salutati eratis salutati erant	territus eram territus eras territus erat territi eramus territi eratis territi erant	missus eram missus eras missus erat missi eramus missi eratis missi erant	captus eram captus eras captus erat capti eramus capti eratis capti erant	auditus eram auditus eras auditus erat auditi eramus auditi eratis auditi erant	indicativus plusquamperfecti = p.p.p. + (eram , eras , erat , eramus , eratis , erant)
CONIUNCTIVUS PLUSQUAMPERFECTI ACTIVI "ik had gegroet" (et c.) o.v.t.	salutavissem salutavisses salutavisset salutavissemus salutavissetis salutavissent	terruissem terruisses terruisset terruissemus terruissetis terruissent	misissem misisses misisset misissemus misissetis misissent	cepissem cepisses cepisset cepissemus cepissetis cepissent	audivissem audivisses audivisset audivissemus audivissetis audivissent	coniunctivus plusquamperfecti = inf. perf. + uitgang (m, s , t , mus , tis , nt).
CONIUNCTIVUS PLUSQUAMPERFECTI PASSIVI "ik was gegroet" (et c.) v.v.t.	salutatus essem salutatus esses salutatus esset salutati essemus salutati essetis salutati essent	territus essem territus esses territus esset territi essemus territi essetis territi essent	missus essem missus esses missus esset missi essemus missi essetis missi essent	captus essem captus esses captus esset capti essemus capti essetis capti essent	auditus essem auditus esses auditus esset auditi essemus auditi essetis auditi essent	indicativus plusquamperfecti = p.p.p. + (essem , esses , esset , essemus , essetis , essent)

ONREGELMATIGE WERKWOORDEN	sum	possum	fero	volo	nolo	malo	eo
PRAESENSSTAM	-	-	-	-	-	-	-
INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI "ik ben" (et c.) o.t.t.	sum es est sumus estis sunt	possum potes potest possumus potestis possunt	fero fers fert ferimus fertis ferunt	volo vis vult volumus vultis volunt	nolo non vis non vult nolumus non vultis nolunt	malo mavis mavult malumus mavultis malunt	eo is it imus itis eunt	(possum wordt hetzelfde verbogen als sum met pot- of pos- ervoor).
INFINITIVUS PRAESENTIS ACTIVI "(te) zijn" (et c.)	esse	posse	ferre	velle	nolle	malle	ire
IMPERATIVUS PRAESENTIS ACTIVI "wees!" (et c.)	es este	-	fer ferte	-	noli nolite	-	i ite
PARTICIPIUM PRAESENTIS ACTIVI "zijnde" (et c.)	Mann.,/Vrouw.: essens essentis et c. Onzijdig: essens essentis et c.	Mann.,/Vrouw.: potens potentis et c. Onzijdig: potens potentis et c.	Mann.,/Vrouw.: ferens ferentis et c. Onzijdig: ferens ferentis et c.	Mann.,/Vrouw.: volens volentis et c. Onzijdig: volens volentis et c.	Mann.,/Vrouw.: nolens nolentis et c. Onzijdig: nolens nolentis et c.	Mann.,/Vrouw.: malens malentis et c. Onzijdig: malens malentis et c.	Mann.,/Vrouw.: iens euntis et c. Onzijdig: iens euntis et c.	Vervoeging verder als laudans. Let op de nom. e.v. van het p.p.a. van eo (ire)!
INDICATIVUS IMPERFECTI ACTIVI "ik was" (et c.) o.v.t.	eram eras erat eramus eratis erant	poteram poteras poterat poteramus poteratis poterant	ferebam ferebas ferebat ferebamus ferebatis ferebant	volebam volebas volebat volebamus volebatis volebant	nolebam nolebas nolebat nolebamus nolebatis nolebant	malebam malebas malebat malebamus malebatis malebant	ibam ibas ibat ibamus ibatis ibant	(Hoe onregelmatig een werkwoord ook is, de uitgangen van imperfectum, perfectum en plusquamperfectum zijn altijd regelmatig!)
CONIUNCTIVUS IMPERFECTI ACTIVI "ik was" (et c.) o.v.t.	essem esses esset essemus essetis essent	possem posses posset possemus possetis possent	ferrem ferres ferret ferremus ferretis ferrent	vellem velles vellet vellemus velletis vellent	nollem nolles nollet nollemus nolletis nollent	mallem malles mallet mallemus malletis mallent	irem ires iret iremus iretis irent
INDICATIVUS PERFECTI ACTIVI "ik was" (et c.) of "ik ben geweest" (et c.) o.v.t. of v.t.t.	fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt	potui potuisti potuit potuimus potuistis potuerunt	tuli tulisti tulit tulimus tulistis tulerunt	volui voluisti voluit voluimus voluistis voluerunt	nolui noluisti noluit noluimus noluistis noluerunt	malui maluisti maluit maluimus maluistis maluerunt	ii i(i)sti iit iimus i(i)stis ierunt
INFINITIVUS PERFECTI ACTIVI "geweest (te) zijn" (et c.)	fuisse	potuisse	tulisse	voluisse	noluisse	maluisse	i(i)sse
INDICATIVUS PLUSQUAMPERFECTI ACTIVI "ik was geweest" (et c.) v.v.t.	fueram fueras fuerat fueramus fueratis fuerant	potueram potueras potuerat potueramus potueratis potuerant	tuleram tuleras tulerat tuleramus tuleratis tulerant	volueram volueras voluerat volueramus volueratis voluerant	nolueram nolueras noluerat nolueramus nolueratis noluerant	malueram malueras maluerat malueramus malueratis maluerant	ieram ieras ierat ieramus ieratis ierant
CONIUNCTIVUS PLUSQUAMPERFECTI ACTIVI "ik was geweest" (et c.) o.v.t.	fuissem fuisses fuisset fuissemus fuissetis fuissent	potuissem potuisses potuisset potuissemus potuissetis potuissent	tulissem tulisses tulisset tulissemus tulissetis tulissent	voluissem voluisses voluisset voluissemus voluissetis voluissent	noluissem noluisses noluisset noluissemus noluissetis noluissent	maluissem maluisses maluisset maluissemus maluissetis maluissent	i(i)ssem i(i)sses i(i)sset i(i)ssemus i(i)ssetis i(i)ssent

Opmerkingen :

•

Imperfectum en perfectum kun je allebei vertalen als een o.v.t.;
het perfectum kun je daarnaast ook nog vertalen met een v.t.t.;
welke van beide vertalingen je moet kiezen, hangt een beetje van je Nederlandse taalgevoel af: als je 's morgens wakker wordt, zegt je moeder niet: "Sliep je goed?", maar: "Heb je goed geslapen?"
Ook in het Latijn is er wel degelijk een verschil tussen het imperfectum en het perfectum :

•	Het imperfectum geeft een (langdurige) situatie of toestand aan;

•	Het perfectum geeft een (korte) gebeurtenis weer.

•

Soms gebruikt het Latijn een praesens, waar wij een verleden tijd zouden gebruiken. Dat deden de Romeinen om een verhaal op spannende momenten extra-levendig te maken. Dit gebruik van het praesens noemen we praesens historicum, praesens dramaticum of ooggetuige-praesens; je mag een praesensvorm die op deze manier gebruikt is, vertalen met een o.t.t. of een o.v.t.

•	De infinitivus praesentis in een A.c.I. (de persoonsvorm in de "dat"-zin) wordt gelijktijdig aan het hoofdwerkwoord vertaald:

Scipio dicit Romanos pugnare : Scipio zegt dat de Romeinen vechten.

Scipio dixit Romanos pugnare : Scipio zei dat de Romeinen vochten.

•	De infinitivus perfecti in een A.c.I. (de persoonsvorm in de "dat"-zin) wordt voortijdig aan het hoofdwerkwoord vertaald:

Scipio dicit Romanos pugnavisse : Scipio zegt dat de Romeinen hebben gevochten.

Scipio dixit Romanos pugnavisse : Scipio zei dat de Romeinen hadden gevochten.

•

Een participium kan op de volgende manieren vertaald worden:
A.     Predicatief: vertaling als:
          -     terwijl / (toen) / omdat / hoewel (participium praesentis activi)
          -     nadat / (toen) / omdat / hoewel (participium perfecti passivi);
B.     Bijvoeglijk: vertaling als bijvoeglijk naamwoord of als betrekkelijke bijzin: vir ridens = de lachende man = de man die lacht.

•

Het voegwoord ut, gevolgd door een coniunctivus, betekent dat de bijzin:
1.   een doel aangeeft: een coniunctivus finalis; vertaling „(op)dat..., om te...”
          ontkenning: ne: „(op)dat niet..., om niet te...”
2.   een gevolg aangeeft: een coniunctivus consecutivus; vertaling „(zo)dat..., om te...”
          ontkenning: ut non: „(zo)dat niet..., om niet te...”.

•	Na verba timendi (=werkwoorden die vrezen betekenen) en verba impediendi (=werkwoorden die verhinderen betekenen) is het voegwoord altijd ne, gevolgd door een coniunctivus; vertaling „dat...”.

•	Ook na het voegwoord cum kan een coniunctivus staan; vertaling: „toen, nadat”, „omdat” of „hoewel”.

ZELFSTANDIGE NAAMWOORDEN	I	II	II	II	III	III	III
Groep (volgens Fortuna)	filia-groep	dominus-groep	(dominus-groep)	bellum-groep	urbs-groep	(urbs-groep)	nomen-groep
Nominativus e.v.	filia	dominus	vir	bellum	urbs	pater	nomen
Genitivus e.v.	filiae	domini	viri	belli	urbis	patris	nominis
Dativus e.v.	filiae	domino	viro	bello	urbi	patri	nomini
Accusativus e.v.	filiam	dominum	virum	bellum	urbem	patrem	nomen
Ablativus e.v.	filia	domino	viro	bello	urbe	patre	nomine
Vocativus e.v.	-	domine	-	-	-	-	-
¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤
Nominativus m.v.	filiae	domini	viri	bella	urbes	patres	nomina
Genitivus m.v.	filiarum	dominorum	virorum	bellorum	urbium	patrum	nominum
Dativus m.v.	filiis	dominis	viris	bellis	urbibus	patribus	nominibus
Accusativus m.v.	filias	dominos	viros	bella	urbes	patres	nomina
Ablativus m.v.	filiis	dominis	viris	bellis	urbibus	patribus	nominibus
Vocativus m.v.	-	-	-	-	-	-	-

NAAMVAL = de vorm waarin een zelfstandig naamwoord staat
FUNCTIE = het antwoord op de vraag, waarom een zelfstandig naamwoord in een bepaalde naamval staat.

Nominativus =

1. Onderwerp ;
2. Naamwoordelijk deel van het gezegde.

Genitivus =

1. Genitivus possessivus ("van") - geeft een bezit aan (d.i. de meest voorkomende genitivus)
(Onderverdeeld in een genitivus subiectivus ("van") en een genitivus obiectivus ("voor"), zie Fortuna, p. 73) ;
2. Genitivus qualitatis - geeft een eigenschap aan ("met") ;
3. Genitivus partitivus - geeft een deel van iets aan ("van") ;
4. Genitivus als aanvulling bij bepaalde werkwoorden, voorzetsels of bijvoeglijke naamwoorden (cupidus, ignarus, plenus, sacer, satis en similis).

Dativus =

1. Meewerkend voorwerp ("aan" / "voor") ;
2. Dativus possessivus (met een vorm van het werkwoord esse) - geeft een bezit aan (vertalen met "hebben") ;
3. Dativus als aanvulling bij bepaalde werkwoorden (committo, concedo [3], credo, ignosco [3],impero [1], intersum, licet,mando [1], noceo, parco en persuadeo), voorzetsels of bijvoeglijke naamwoorden (similis).

Accusativus =

1. Lijdend voorwerp ;
2. Accusativus als aanvulling bij bepaalde werkwoorden (caveo en iubeo), voorzetsels (ad, ante, apud, circa,circum, extra, in, inter,intra, ob, per, post, praeter, propter, super en supra) of bijvoeglijke naamwoorden ;
3. Subjectsaccusativus in een A.c.I. : het onderwerp in een "dat"-zin.

Ablativus =

1. Ablativus als aanvulling bij bepaalde werkwoorden (gaudeo en peto [3] a(b)), voorzetsels (a(b), cum, de, e(x), in, pro en sine) of bijvoeglijke naamwoorden (dignus);
2. Ablativus instrumentalis - geeft aan met welk middel of werktuig (instrument) een handeling wordt verricht ("met") ;
3. Ablativus causae - geeft aan door welke oorzaak of welk motief een handeling wordt verricht ("door", "uit", enz.) ;
4. Ablativus loci - geeft een plaats aan (zonder voorzetsel als in de plaatsbepaling het woord locus of totus voorkomt) ;
5. Ablativus temporis - geeft het tijdstip aan, waarop iets gebeurt (zonder voorzetsel) ;
6. Ablativus qualitatis - geeft een eigenschap van een zaak of een persoon aan ("met" ; vgl. de genitivus qualitatis).

Vocativus =

1. Aanspreekvorm.

Opmerkingen :

•	Alle zelfstandige naamwoorden op -a, waar in de woordenlijst géén genitivus bij staat, gaan als filia. Stam = nominativus minus -a.

•	Alle zelfstandige naamwoorden op -us, waar in de woordenlijst géén genitivus bij staat, gaan als dominus. Stam = nominativus minus -us.

•	Een handjevol zelfstandige naamwoorden op -er gaat net als vir; t/m les 14 komen daarvan alleen ager en puer voor; de andere zelfstandige naamwoorden op -er gaan als pater (de genitivus wordt vermeld).

•	Alle zelfstandige naamwoorden op -um, waar in de woordenlijst géén genitivus bij staat, gaan als bellum. Stam = nominativus minus -um.

•	Bij alle andere zelfstandige naamwoorden staat in de woordenlijst een genitivus vermeld; zij gaan alle als urbs, pater (mannelijke en/of vrouwelijke woorden) of als nomen (onzijdige woorden). Stam = genitivus e.v. minus -is.

•	Een aparte vocativus komt alleen voor bij de woorden op -us (die als dominus gaan); bij alle andere woorden wordt de nominativus gebruikt als aanspreekvorm (dus ook de nominativus meervoud van de woorden op -us; dus ook tempus, (enz.) hebben géén vocativus!)

•	De vocativus enkelvoud van woorden op -ius eindigt op -i, bijv. filius - fili.

•

Bij onzijdige woorden geldt altijd:

1. Nominativus = accusativus ;
2. Nominativus & accusativus meervoud eindigen op -a.

•	De genitivus meervoud van de woorden van groep 'III' (urbs-groep, pater-groep en nomen-groep) eindigt meestal op -um, soms op -ium.

•	De dativus meervoud en de ablativus meervoud van alle zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden zijn altijd gelijk aan elkaar.

•	Geslachtsregels: zie Fortuna, pp. 29 & 75.

BIJVOEGLIJKE NAAMWOORDEN	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
Groep (volgens Fortuna)	bonus-groep	bonus-groep	bonus-groep	pulcher-groep	pulcher-groep	pulcher-groep
Nominativus e.v.	bonus	bona	bonum	pulcher	pulchra	pulchrum
Genitivus e.v.	boni	bonae	boni	pulchri	pulchrae	pulchri
Dativus e.v.	bono	bonae	bono	pulchro	pulchrae	pulchro
Accusativus e.v.	bonum	bonam	bonum	pulchrum	pulchram	pulchrum
Ablativus e.v.	bono	bona	bono	pulchro	pulchra	pulchro
Vocativus e.v.	bone	-	-	-	-	-
¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤
Nominativus m.v.	boni	bonae	bona	pulchri	pulchrae	pulchra
Genitivus m.v.	bonorum	bonarum	bonorum	pulchrorum	pulchrarum	pulchrorum
Dativus m.v.	bonis	bonis	bonis	pulchris	pulchris	pulchris
Accusativus m.v.	bonos	bonas	bona	pulchros	pulchras	pulchra
Ablativus m.v.	bonis	bonis	bonis	pulchris	pulchris	pulchris
Vocativus m.v.	-	-	-	-	-	-

BIJVOEGLIJKE NAAMWOORDEN	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
Nominativus (e.v.)	solus	sola	solum
Genitivus (e.v.)	solius	solius	solius
Dativus (e.v.)	soli	soli	soli
Accusativus (e.v.)	solum	sola	solum
Ablativus (e.v.)	solo	sola	solo
¤	¤	¤	¤
Nominativus (m.v.)	soli	solae	sola
Genitivus (m.v.)	solorum	solarum	solorum
Dativus (m.v.)	solis	solis	solis
Accusativus (m.v.)	solos	solas	sola
Ablativus (m.v.)	solis	solis	solis

Opmerking :

•	Als solus gaan ook: alius, alter, neuter, nullus, totus, ullus, unus, uter en uterque.

HOOFDTELWOORDEN
unus - una - unum	= 1
duo - duae - duo	= 2	viginti	= 20
tres - tria	= 3	triginta	= 30
quattuor	= 4	quadraginta	= 40
quinque	= 5	quinquaginta	= 50
sex	= 6	sexginta	= 60
septem	= 7	septuaginta	= 70
octo	= 8	octoginta	= 80
novem	= 9	nonaginta	= 90
decem	= 10	centum	= 100

Opmerking :

•	Alleen de telwoorden 1, 2 en 3 (unus, duo en tres) worden verbogen.

BIJVOEGLIJKE NAAMWOORDEN	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
Groep (volgens Fortuna)	fortis-groep	fortis-groep	fortis-groep	ingens-groep	ingens-groep	ingens-groep	felix-groep	felix-groep	felix-groep
Nominativus e.v.	fortis	fortis	forte	ingens	ingens	ingens	felix	felix	felix
Genitivus e.v.	fortis	fortis	fortis	ingentis	ingentis	ingentis	felicis	felicis	felicis
Dativus e.v.	forti	forti	forti	ingenti	ingenti	ingenti	felici	felici	felici
Accusativus e.v.	fortem	fortem	forte	ingentem	ingentem	ingens	felicem	felicem	felix
Ablativus e.v.	forti	forti	forti	ingenti	ingenti	ingenti	felici	felici	felici
Vocativus e.v.	-	-	-	-	-	-	-	-	-
¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤
Nominativus m.v.	fortes	fortes	fortia	ingentes	ingentes	ingentia	felices	felices	felicia
Genitivus m.v.	fortium	fortium	fortium	ingentium	ingentium	ingentium	felicium	felicium	felicium
Dativus m.v.	fortibus	fortibus	fortibus	ingentibus	ingentibus	ingentibus	felicibus	felicibus	felicibus
Accusativus m.v.	fortes	fortes	fortia	ingentes	ingentes	ingentia	felices	felices	felicia
Ablativus m.v.	fortibus	fortibus	fortibus	ingentibus	ingentibus	ingentibus	felicibus	felicibus	felicibus
Vocativus m.v.	-	-	-	-	-	-	-	-	-

Opmerkingen :

•	De functies van de naamvallen van het bijvoeglijk naamwoord zijn uiteraard hetzelfde als die van het zelfstandig naamwoord.

•	De meeste andere opmerkingen, die voor de zelfstandige naamwoorden golden (zie hierboven), gelden ook voor het bijvoeglijk naamwoord, met dien verstande dat:

•	De fortis-groep heeft maar twee rijtjes uitgangen: één voor mannelijk en vrouwelijk en één voor onzijdig.

•	De ingens- en felix-groepen hebben één uitgang voor mannelijk, vrouwelijk en onzijdig, behalve in de accusativus enkelvoud en de nominativus en accusativus meervoud.

•	De ablativus enkelvoud van de fortis-, ingens- en felix-groepen eindigt altijd op -i.

•	De nominativus en dus ook accusativus meervoud onzijdig van defortis-, ingens- en felix-groepen eindigt altijd op -ia.

•	De genitivus meervoud van de fortis-, ingens- en felix-groepen eindigt altijd op -ium.

Congruentieregel :

•	Een bijvoeglijk naamwoord staat altijd in de dezelfde naamval, hetzelfde getal en hetzelfde geslacht als het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

PERSOONLIJKE VOORNAAMWOORDEN	ik	jij	hij, zij, het	hij, deze, die	zij, deze, die	het, dit, dat
Nominativus (e.v.)	ego	tu	-	is	ea	id
Genitivus (e.v.)	mei	tui	sui	eius	eius	eius
Dativus (e.v.)	mihi	tibi	sibi	ei	ei	ei
Accusativus (e.v.)	me	te	se	eum	eam	id
Ablativus (e.v.)	me	te	se	eo	ea	eo
-	wij	jullie	zij (m/v/o)	zij (m.)	zij (v.)	zij (o.)
Nominativus (m.v.)	nos	vos	-	ei / ii	eae	ea
Genitivus (m.v.)	nostri / nostrum	vestri / vestrum	sui	eorum	earum	eorum
Dativus (m.v.)	nobis	vobis	sibi	eis	eis	eis
Accusativus (m.v.)	nos	vos	se	eos	eas	ea
Ablativus (m.v.)	nobis	vobis	se	eis	eis	eis

Opmerking :

•

Het persoonlijk voornaamwoord se (hem; in een A.c.I.: hij, zij, het, zij (m.v.)) slaat altijd terug op het onderwerp van de zin en kan - net als me en se - ook als wederkerend voornaamwoord gebruikt worden (zich); de andere persoonlijke voornaamwoorden van de 3e persoon (is, ea, id = hij, zij, het) slaan nooit terug op het onderwerp van de zin.

BEPALENDE VOORNAAMWOORDEN	dezelfde (m.)	dezelfde (m.)	hetzelfde (o.)
Nominativus (e.v.)	idem	eadem	idem
Genitivus (e.v.)	eiusdem	eiusdem	eiusdem
Dativus (e.v.)	eidem	eidem	eidem
Accusativus (e.v.)	eundem	eandem	idem
Ablativus (e.v.)	eodem	eadem	eodem
¤	¤	¤	¤
Nominativus (m.v.)	eidem / iidem	eaedem	eadem
Genitivus (m.v.)	eorundem	earundem	eorundem
Dativus (m.v.)	eisdem / iisdem	eisdem / iisdem	eisdem / iisdem
Accusativus (m.v.)	eosdem	easdem	eadem
Ablativus (m.v.)	eisdem / iisdem	eisdem / iisdem	eisdem / iisdem

Opmerking :

•	Het bepalend voornaamwoord idem, eadem, idem („dezelfde, hetzelfde”) gaat als is, ea, id + dem (waarbij de naamvalsuitgang op -m verandert in -n).

BEZITTELIJKE VOORNAAMWOORDEN	mijn	jouw	zijn	haar	zijn, ervan	zijn, haar, ervan
-	meus : als bonus	tuus : als bonus	suus : als bonus	suus : als bonus	suus : als bonus	eius : onverbuigbaar
-	ons, onze	jullie	hun	hun	hun, ervan	hun, ervan
-	noster : als pulcher	vester : als pulcher	suus : als bonus	suus : als bonus	suus : als bonus	-

Opmerking :

•

Het bezittelijk voornaamwoord eius (zijn, van hem / haar, van haar / ervan) wordt niet vervoegd en slaat nooit terug op het onderwerp van de zin; het bezittelijk voornaamwoord suus (zijn, van hem / haar, van haar / ervan / hun, van hen) wordt wel vervoegd en slaat altijd terug op het onderwerp van de zin.

BETREKKELIJKE VOORNAAMWOORDEN	die, wie (m.)	die, wie (m.)	dat, wat (o.)
Nominativus (e.v.)	qui	quae	quod
Genitivus (e.v.)	cuius	cuius	cuius
Dativus (e.v.)	cui	cui	cui
Accusativus (e.v.)	quem	quam	quod
Ablativus (e.v.)	quo	qua	quo
¤	¤	¤	¤
Nominativus (m.v.)	qui	quae	quae
Genitivus (m.v.)	quorum	quarum	quorum
Dativus (m.v.)	quibus	quibus	quibus
Accusativus (m.v.)	quos	quas	quae
Ablativus (m.v.)	quibus	quibus	quibus

Opmerking :

•	Het betrekkelijk voornaamwoord heeft hetzelfde geslacht en getal als het antecedent, maar niet noodzakelijkerwijs dezelfde naamval.

•	Een betrekkelijk voornaamwoord zonder voorafgaand antecedent noemen we een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent en vertalen we als „wie” of „wat”.

AANWIJZENDE VOORNAAMWOORDEN	deze (m.)	deze (m.)	dit (o.)	die (m.)	die (m.)	dat (o.)	die (m.)	die (m.)	dat (o.)
Nominativus (e.v.)	hic	haec	hoc	ille	illa	illud	iste	ista	istud
Genitivus (e.v.)	huius	huius	huius	illius	illius	illius	istius	istius	istius
Dativus (e.v.)	huic	huic	huic	illi	illi	illi	isti	isti	isti
Accusativus (e.v.)	hunc	hanc	hoc	illum	illam	illud	istum	istam	istud
Ablativus (e.v.)	hoc	hac	hoc	illo	illa	illo	isto	ista	isto
¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤	¤
Nominativus (m.v.)	hi	hae	haec	illi	illae	illa	isti	istae	ista
Genitivus (m.v.)	horum	harum	horum	illorum	illarum	illorum	istorum	istarum	istorum
Dativus (m.v.)	his	his	his	illis	illis	illis	istis	istis	istis
Accusativus (m.v.)	hos	has	haec	illos	illas	illa	istos	istas	ista
Ablativus (m.v.)	his	his	his	illis	illis	illis	istis	istis	istis

Opmerking :

•

Het aanwijzend voornaamwoord hic, haec, hoc („deze, dit”) wordt gebruikt voor iets wat dichtbij is;
het aanwijzend voornaamwoord ille, illa, illud („die, dat”) wordt gebruikt voor iets wat iets verder weg is;
tevens heeft ille, illa, illud („die beroemde”) vaak een positieve bijklank;
het aanwijzend voornaamwoord iste, ista, istud („die, dat”) wordt gebruikt voor iets wat nog verder weg is;
tevens heeft iste, ista, istud („die akelige”) vaak een negatieve bijklank.

•	Het aanwijzend voornaamwoord ipse, ipsa, ipsum („zelf”) wordt verbogen als ille, maar de nom. en acc. ev. onz. zijn ipsum.

Naar de overzichtspagina van Fortuna.

Naar de Situs Latinus.

Naar de Situs Classicus.