Hoewel generaties Nederlanders in hun jeugd (en wellicht ook later) geboeid werden door de boeken van de Duitse schrijver Karl May, is er over de auteur zelf weinig bekend. Dit is des te meer opmerkelijk nu sinds de zestiger jaren de belangstelling voor de Marl May verhalen is toegenomen. Nieuwe vertalingen verschenen in een 50 Prisma-pockets, terwijl bioscoop en televisiefilms over Winnetou en Old Shatterhand veel kijkers trokken.
Heel lang beperkte de literatuur over Karl May zich tot een werkje van Dr. F. C. van Rooy 2 „Old Shatterhand, ook voor u”, en van dezelfde auteur in een later stadium „Karl May en zijn wereld” 3.
Onlangs verscheen van de hand van E. v.d. Linden 4 een boekje „Dr Karl May” dat een nieuw licht werpt op een schrijver die waarschijnlijk het grootste aantal avonturenromans schreef dan ooit voor of na hem. Niet alleen de heer v.d. Linden, maar tal van personen die zich in de boeken en in de figuur van Karl May hebben verdiept, komen hieraan aan het woord. Veel materiaal werd aangedragen
door de bekende psychiater dr. C. J. Schuurman 5, maar ook komen Albert Schweitzer 6, Albert
Einstein 7, F. C. Jünger 8, Arnold Zweig 9, Herman Hesse 10 en Erich Kästner 11 aan het woord. Zelfs Bertha van Suttner 12, Karl Liebknecht 13 en de toneelschrijver Carl Zuckmayer 14 bleken in hun tijd een
warm plekje voor Marl May te hebben.
Maakt ons het geschrift van E. v.d. Linde veel wijzer over deze producent van avonturenromans?
We dachten van wel. Eerder hadden we reeds ontdekt dat Karl May in wie we in onze jeugd de nobele en onverschrokken Old Shatterhand en de niet minder nobele en niet minder onverschrokken Kara ben Nemsi meenden te herkennen, in de harde levenspraktijk het niet verder bracht dan een gestrande schoolmeester en een bekeerde kruimeldief.
We herinneren ons met deze wetenschap niet gelukkig geweest te zijn Ouder geworden ontdekten we dat je een geliefde schrijver beter niet persoonlijk kunt leren kennen. Maar Marl May was in onze jeugd een standbeeld, niet alleen van moed en doorzettingsvermogen maar ook van oprechtheid en onbaatzuchtigheid. Ook het boekje van E. v.d. Linden
laat niet veel heel van onze Karl May-mythe.
Eenmaal maatschapplijk in het zadel wordt zijn succes steeds weer doorkruist door aanvallen van tegenstanders en is hij voortdurend gewikkeld in processen i.v.m. auteursrechten en dergelijke zaken. Zo zal het zijn bewonderaars verdriet doen dat alleen al de trotse titel boven zijn boeken: „Dr. Karl May’s reisavonturen” 15 je reinste bedrog was. Want zijn reizen door Afrika en het Midden-Oosten moest hij toen nog maken en die doktorstitel bleek alleen te steunen op een waardeloos document van een z.g.n „Duits-Amerikaanse Universiteit Chicago”, dat neerkwam op een soort handeltje in fiktieve diploma’s.
Niettemin blijft hij de schepper van een oeuvre, dat niet alleen in omvang, maar ook veelzijdigheid, nauwelijks zijn weerga vindt. Niet alleen zijn avonturenromans maar ook boeken over de Frans-Duitse oorlog, over Siberië, godsdienstige werken, streekromans
uit het Ertsgebergte, gedichten en aforismen en een autobiografie „Mein Leben und Streben” 16 zijn in zijn biografie opgenomen.
En verder vernamen wij dat ons land ook een club van Karl May vrienden rijk is dat een eigen blad uitgeeft. Het adres is de heer J. Heyink 17, Ixialaan 8 in Bennebroek, waar voor ƒ 9,50 franco huis, het boek besteld kan worden Het is verder alleen in de handel bij boekhandel Viktorie, Rijnstraat 61, tel. 020-449386 te Amsterdam en boekhandel Paperback Rijnstraat 86, tel. 020-460272.
Dr. F. C. de Rooy (voluit: dr. Ferdinand Carel de Rooy, * 9 juni 1919 , † 4 maart 1998) was in het dagelijks leven leraar Frans te Zwolle, later Rijswijk/Z.H. en in zijn vrije tijd dé Karl May-kenner van Nederland. Van zijn hand is o.a. het boekje „Old Shatterhand - Kara Ben-Nemsi - ook voor U! De boodschap van Karl May, de idealist uit het Avondland” (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, 1955) en hij redigeerde en gaf in de jaren 1962-1967 de 50 bekende Karl May-pockets bij Uitgeverij Het Spectrum uit.
Wie op zoek gaat naar „Karl May en zijn wereld”, vindt waarschijnlijk niets; het boek is het vijftigste en laatste deel van de Karl May Pockets van Prisma en verschenen onder de auteursnaam Karl May. Het boek bestaat uit zeven korte verhalen van Karl May, aan elkaar gepraat door dr. F. C. de Rooy en voorzien van stukjes autobiografie („Mein Leben und Streben”) van Karl May zelf.
„De koning der Zoeloes” (in het Duits als „Das Kafferngrab” opgenomen in „Auf fremden Pfaden”, Gesammelte Werke, Band 23), „Villa Shatterhand” (in het Duits sinds 1997 als „Freuden und Leiden eines Vielgelesenen” opgenomen in „Old Shatterhand in der Heimat”, Gesammelte Werke, Band 79), „De Godslasteraar” (in het Duits als „Der Flucher” opgenomen in „Auf fremden Pfaden”, Gesammelte Werke, Band 23), „Kruis of Halve Maan” (in het Duits als „Maria oder Fatima” opgenomen in „Auf fremden Pfaden”, Gesammelte Werke, Band 23), „Het tovertapijt” (in het Duits sinds 2000 als „Der Zauberteppich” opgenomen in „Abdahn Effendi”, Gesammelte Werke, Band 81), „Sitara” (in het Duits „Das Märchen von Sitara”, de inleiding van Karl Mays autobiografie, „Mein Leben und Streben”, opgenomen in „»ICH« Karl May • Leben und Werk”, Gesammelte Werke, Band 34) en „Merhameh” (in het Duits sinds 2000 als „Merhameh” opgenomen in „Abdahn Effendi”, Gesammelte Werke, Band 81).
Kees Schuurman (voluit: Cornelis Johannes Schuurman, * 5 juli 1898 , † 18 november 1979) was een Nederlands bacterioloog-hygiënist, psychiater en schrijver. Hij werkte samen met „E. van Linden” (=Wouter T. Klaren) aan het boekje „Dr. Karl May”. Schuurman verwierf een zekere bekendheid omdat hij (van 1944 tot 1947) de eerste psychiater was van Gerard Kornelis van het Reve (sinds 1973: Gerard Reve, * 14 december 1923 , † 8 april 2006).
Albert Schweitzer (* 14 januari 1875 , † 4 september 1965) was een Duits medicus, luthers theoloog, filosoof en schrijver; hij ontving in 1952 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn in woord en daad uitgedragen dogma ‘Eerbied voor al het leven’.
Albert Einstein (* 14 maart 1879 , † 18 april 1955) was een Duits, later Zwitsers en nog later Amerikaans theoretisch natuurkundige van Joodse afkomst. In 1921 ontving hij voor zijn verdiensten voor de theoretische natuurkunde, en met name voor zijn ontdekking van de wet van het foto-elektrisch effect de Nobelprijs voor de Natuurkunde.
Friedrich Georg Jünger (* 1 september 1898 , † 20 juli 1977) was een Duits schrijver en advocaat. Hij was de jongere broer van de filosoof Ernst Jünger (29 maart 1895 , † 17 februari 1998) en schreef o.a. „Der Aufmarsch des Nationalismus”, „Der verkleidete Theseus. Lustspiel in fünf Aufzügen”, „Der Krieg. Gedichte”, „Griechische Götter”, „Griechische Mythen”,
„Orient und Okzident. Essays”, „Der erste Gang”, „Zwei Schwestern” en „Heinrich March” en vertaalde Homerus’s „Odyssee”.
Arnold Zweig (* 10 november 1887 , † 26 november 1968) was een Duits schrijver. Hij was een tijdgenoot, maar geen familie van Stefan Zweig (* 28 november 1881 , † 22 februari 1942). Hij schreef o.a. „Novellen um Claudia”, „Ritualmord in Ungarn”, „Der Streit um den Sergeanten Grischa”, „De Vriendt kehrt heim”, „Bilanz der deutschen Judenheit. Ein Versuch”, „Erziehung vor Verdun” en „Was der Mensch braucht”.
Hermann Hesse (voluit: Hermann Karl Hesse, * 2 juli 1877 , † 9 augustus 1962) was een Zwitsers, Duitstalig schrijver, dichter en schilder. Zijn bekendste werken zijn „Peter Camenzind”, „Siddharta. Eine indische Dichtung”, „Der Steppenwolf”, „Narziß und Goldmund” Voor zijn literaire werk ontving hij in 1946 de Nobelprijs voor Literatuur.
Erich Kästner (* 23 februari 1899 , † 29 juli 1974) was een Duits schrijver, dichter en cabaretier, vooral bekend door de (kinder)boeken „Emil und die Detektive”, „Pünktchen und Anton”, „Das fliegende Klassenzimmer”, „Drei Männer im Schnee”, „Emil und die drei Zwillinge”, „Die verschwundene Miniatur”, het door de dichter Paul van den Hout (voluit: Charles-Paul van den Hout, * 26 juni 1939 , † 1 december 2015) vertaalde en pas na diens dood gepubliceerde „Doktor Erich Kästners lyrische Hausapotheke”,
„Das doppelte Lottchen”, „Als ich ein kleiner Junge war” en „Notabene 45, ein Tagebuch”.
Bertha von Suttner (voluit: Bertha Sophia Felicita Freifrau von Suttner, geborene Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau, * 9 juni 1843 , † 21 juni 1914), was en Oostenrijkse pacifiste en schrijfster. Zij was in 1905 de eerste vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, vooral vanwege haar in 1899 gepubliceerde roman „Die Waffen nieder!”. Zij overleed exact één week vóór de aanslag op Franz Ferdinand, die de aanleiding zou worden tot een van de ernstigste oorlogen aller tijden.
Karl Liebknecht (* 13 augustus 1871 , † 15 januari 1919) was een Duitse communistische agitator, die van 1900 tot 1915 lid was van de (linkervleugel van de) Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD), tot hij met deze partij brak en samen met o.a. Rosa Luxemburg, Franz Mehring en Clara Zetkin de nog radicalere Spartakusbund oprichtte.
Carl Zuckmayer (* 27 december 1896 , † 18 januari 1977) was een Duitse schrijver. Zijn bekendste toneelstukken zijn „Der fröhliche Weinberg”, „Schinderhannes”, „Der Hauptmann von Köpenick” en „Des Teufels General”. Verder is zijn autobiografie „Als war’s ein Stück von mir” beroemd geworden, maar hij schreef ook de scripts van o.a. de Duitse film „Der blaue Engel” en de Nederlandse film „Boefje”. Zijn in 1926 geboren dochter droeg de doopnamen Maria Winnetou.
De omschrijving Dr. Karl May’s reisavonturen stond alleen in Nederland op de boeken van Becht en Schoonderbeek; in Duitsland stond er aanvankelijk Carl May’s Gesammelte Reise-Erzählungen, later Karl May’s Gesammelte Werke.
Jacobus Heyink (* 1906 , † juli 1997) was een boekhandelaar te Rotterdam en oprichter van De Kiva, een tijdschrift voor iedereen die geïnteresseerd was in indiaanse culturen.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
