Lariekoek vindt Dick de Soeten in Utrecht. „Als je die verhalen moet geloven, alleen al de Indianen ziet die in de films bij bosjes sneuvelen, dan moeten ze met miljarden zijn. Het filmpubliek wil knappe helden en de mensen worden op hun wenken bediend. In werkelijkheid tref je nauwelijks een slanke Indiaan aan. „Dik zijn is bij Indianen een statussymbool. Het betekent dat je power hebt. Dat de vredespijp roken wel iets anders inhoudt dan bij ons met elkaar een borreltje drinken, weten ook maar weinig mensen. Het is een gebeuren met een diepe religieuze geladenheid, in feite een afsmeken van goede gedachten aan de Schepper.”
De Sioux, Apachen, Shoshones, Nevajo’s, Mohawks, maar vooral de Hopi’s in het Amerikaanse Arizona, zijn Dick zo vertrouwd geworden, dat hij er jaarlijks minstens een keer op bezoek gaat. Hij is vice-voorzitter van de Stichting Nederlandse actiegroep Noord-Amerikaanse Indianen (Nanai), houdt lezingen over zijn bevindingen, verdedigt de belangen van de Indianen op congressen en heeft een dik boek ‘De Hopi, een oeroude Indiaanse cultuur’ (uitgave Ankh-Hermes, Deventer) geschreven, terwijl een nieuw manuscript bijna persklaar is.
Hoe raak je als Nederlander zo bij deze zaken betrokken dat je er al je vrije tijd – Dick werkt in het dagelijks leven bij een internationaal hifibedrijf – in stopt. Achteraf vermoedt hij dat de basis daarvoor in de meidagen van 1945 is gelegd.
„Als jongetje van acht stond ik in de Utrechtse Biltstraat te kijken naar de intocht van de Canadezen. Daaronder was een vrij grote groep Indianen. Wij woonden in de Frederik Hendrikstraat. In de grote huizen die daar staan werden veel bevrijders ondergebracht. Wij jongens waren niet weg te slaan van de soldaten, die ons op chocolade, kauwgum en andere heerlijkheden tracteerden.

Dick de Soeten ... echo van ons aller verleden.           FOTO WERRY CRONE

Pijl

„De Indianen vormden een groep apart. Op een dag waren ze bezig met pijlen. Een ervan, een fraai bewerkt exemplaar, raakte defect en ze smeten die met een boog over het water van de Zilveren Schaats in een weiland aan de overkant. Een horde jongens vloog erop af via een bruggetje een eindje verderop.
„Dat zou ik nooit halen. Vandaar dat ik koos voor een drastische maar wel effectieve manier die pijl als eerste te bereiken: door het water. Mijn moeder later woedend, maar ik hàd de pijl – die ik tegenwoordig gebruik bij lezingen als aanwijsstok.”
Dick was geen jongen die de boeken van Karl May verslond. „Vreemde volken over de hele linie hadden wel mijn interesse. Toen in 1972 een groepje Indianenleiders, op doorreis in Europa, Utrecht aandeed om te vertellen over hun problemen, besloot ik er heen te gaan. Het was een bijeenkomst die tot diep in de nacht duurde. Eigenlijk is toen de grote ommekeer bij mij begonnen. Nadat ik alles op een rijtje had gezet heb ik diverse Indianenvolken geschreven voor meer informatie.

Uitnodiging

„Het wonderlijke was dat ze me onafhankelijk van elkaar allemaal vertelden dat de Hopi’s mij nodig hadden. Er kwam ook een uitnodiging daar zelf te komen kijken. In 1976 ben ik voor het eerst naar Hopi-land gegaan. Je verliest als je ineens in zo’n andere cultuur wordt geplaatst alle grond onder je voeten. In eerste instantie ga je je een ideaalbeeld van zo ’n samenleving vormen. Als je er een poosje zit, zie je dat Indianen heel gewone mensen zijn. Je hebt er aardige onder, maar ook heel vervelende.
„Wat me vooral is opgevallen, ook bij latere bezoeken, is dat ze enorm kunnen relativeren. Waar maak je je druk over? Dat is een ideologie die volkomen in strijd is met de denkbeelden van de westerse wereld. De levenswijsheid van de Indiaan is leven in harmonie met wat je op je weg tegenkomt, in de overtuiging dat de manier waarop je je leven inricht belangrijker is dan of je een belangrijk mens bent. Wat is trouwens belangrijk? Ik heb ontdekt dat het wind en lucht is. De Indianen hebben me de schellen van de ogen doen vallen.”

De fouten in het westelijk denkpatroon zijn volgens Dick de Soeten begonnen met de verstedelijking. „Op het moment dat je in steden bij elkaar gaat kruipen, ga je een machtsblok vormen en met de begeerte naar macht eindigt het respect voor de ander. Indianen huldigen het standpunt dat je niet in de pas hoeft te lopen en zelf moet weten of je je al dan niet bij anderen aansluit. Je mag jezelf zijn. De Hopi’s kunnen luisteren naar elkaars verhalen.

Verleden

„Bij dat verre Indianenvolk kunnen we nog een echo vernemen van ons aller verleden. De sluier die over onze voortijd ligt is er heel dun. Bij de Hopi’s leeft heel sterk dat ze de rest van de wereld moeten waarschuwen voor de gevaarlijke weg die wij zijn ingeslagen met onze moderne civilisatie. Die weigeren ze te accepteren. Ze willen geen appels worden van buiten rood en van binnen blank. Volgens hun oude verhalen is de wereld al drie keer ten onder gegaan en staat de vierde ondergang voor de deur als we niet oppassen.”
Het grote gevaar dat de Indianen bedreigt komt van de officiële staat die hun gronden inpikt, waar vaak rijke bodemschatten zijn te vinden. Voor de Indianen is dat onaanvaardbaar: het land van hun vaderen, waarop zij oudere rechten hebben dan later gevestigde staten! Indianen behoren niet tot de mensen die zeggen dat het doel de middelen heiligt en overgaan tot het plaatsen van bommen. Maar als grenzen worden overschreden slaan ze over naar de andere kant. In dat opzicht ben ik wel eens bang voor de toekomst.

Verantwoordelijkheid

„Het is zoals een Indianenleider mij een poosje geleden zei: wij zijn net katten. Jullie blanken vreten daarmee van alles uit, castreren ze zelfs, maar het blijven katten. Zo is het ook met ons. De Indianen beginnen er moe van te worden aan het lijntje te worden gehouden nadat het Russell-tribunaal over de rechten van de Indianen, in 1980 in Rotterdam gehouden 2, nauwelijks iets heeft uitgehaald - op een voor de Indianen positieve golf van publiciteit na.
„De Indianen willen beslist niet terug naar de tijd van de pijl en de boog, maar als je ziet hoe ze worden behandeld. Juist in de reservaten wordt kernafval gedumpt. Indianen sterven als ratten aan kanker. Ze zien hun gronden waardeloos worden. Officieel Amerika maakt zich er niet druk over. Alle vooruitgang eist slachtoffers, is hun standpunt.”
Wat Dick de Soeten drijft? „Ik heb het gevoel dat als ik mijn stemmetje niet laat horen, ik mede verantwoordelijk ben voor wat er in de wereld gebeurt. Ik weet niet of het helpt, maar ik heb mezelf tenminste niets te verwijten als ik niet in de gang van zaken berust. Ik denk dat het ongeveer net zo is als met degenen die zich inzetten voor het behoud van de Waddenzee of het plateau van Margraten.” Indianen zijn zuinig op hun cultuur en gaan bewust om met hun milieu, al sta je bij een eerste kennismaking wel te kijken van de rotzooi die op hun erven ligt.
„Dat is bepaald geen Spakenburg. Het reservaat van de Hopi’s is nog altijd vier keer zo groot als Nederland. Er loopt een asfaltweg noordwest en er lopen twee wegen zuid-noord doorheen. Als er 600 Indianen bij elkaar wonen vinden ze dat al een stad. Op de meeste plekken is het echter zo stil dat je je eigen bloed kunt horen stromen.
„ndianen kunnen nog overweg met die stilte. Ze zijn er bij opgegroeid. Ze weten van het leven te genieten, kunnen volkomen relaxen. Je zult er echt geen hartkwaal krijgen en stress is er een onbekend begrip. Op zijn tijd wordt er echter ook hard aangepakt. Ik heb op het land geholpen tot het bloed in mijn handen stond om de oogst binnen te halen om de prairiewolven voor te zijn.”

Vrouwen

De vooraanstaande rol die de vrouwen bij Indianenvolken spelen is helemaal ondergesneeuwd. Ze voeren soms legers aan en als ze genoeg hebben van hun man, is het voldoende zijn bezittingen buiten de deur te zetten. Dan is de scheiding een feit.”
Dick heeft bij de Hopi’s zijn twijfels gekregen over onze zogenaamde democratische beginselen. „Indianen nemen pas een besluit als het aantal voorstanders honderd procent is. Je zal een Indiaan ook nooit horen zeggen dat hij het ware geloof aanhangt. „Ga terug naar je eigen godsdienst als je die hebt, ga terug, en kijk, kijk diep naar het hart ervan en ontdek dat alle mensen aan dezelfde normen behoren te voldoen”, is hun filosofie. De Hopi’s hebben me aardig van de hokjesgeest afgebracht. Alsjeblieft geen eenheidsworst.”

[1]	In: Trouw, 6 april 1987.

[2]

Het (vierde) Russell-tribunaal werd in november 1980 in Rotterdam gehouden over de rechten van de indianen in Noord- en Zuid-Amerika; die serie tribunalen was ooit opgericht op initiatief van de Britse humanistische filosoof Bertrand Russell (voluit: Bertrand Arthur William Russell, * 18 mei 1872 , † 2 februari 1970) en de Franse marxistische filosoof Jean-Paul Sartre (voluit: Jean-Paul Charles Aymard Sartre, * 21 juni 1905 , † 15 april 1980), met als doel om de Amerikaanse buitenlandse politiek en militaire interventie in Vietnam te onderzoeken en evalueren; latere Russell-tribunalen gingen over andere onderwerpen.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website