Na een vorig verhaal (klubblad 103:12-15) over Joan Oosterbaans 2 ervaringen betreffende z’n verzamelleven, dit keer het vervolg uit zijn boek ‘Karl May-Boeken zoeken in alle hoeken’ Ook nu lopen we graag met hem mee op de hem zo karakteristieke en boeiende wijze langs de verzamelwegen, tot lering en vermaak van een oude ‘rot’!!
In 1961, toen ik begon met het verzamelen van de oude Karl May-boeken, vrienden uit mijn jeugd, kon ik niet bevroeden dat deze plotselinge inval mij in later jaren zoveel aardigheid en voldoening zou schenken. Vooral de veelzijdigheid van de activiteiten die het aanleggen van een mooie boekenverzameling vereist, biedt mij nog dagelijks een bron van vreugde. Ik prijs mij gelukkig dat voor ik ermee begon, geen enkele echte boekengeleerde op het idee is gekomen er eens iets over die Karl May in Nederland te vertellen. Maar nu genoeg gepraat, op naar het verzamelen!

A. De ‘Vondst
Allereerst moet je de boeken in bezit zien te krijgen, waarbij een gedegen kennis van de mogelijke verkoopkanalen moet worden opgebouwd. In de 60-er jaren van de vorige eeuw was dat een gecompliceerdere toestand dan heden ten dage. Daarbij ging je een jachtinstinct ontwikkelen dat van tijd tot tijd bekroond werd door een ‘Vondst’. Een goede ‘Vondst’ geeft de verzamelaar intense voldoening. In den aanvang let je nog niet op de kwaliteit van een ‘Vondst’ maar je bent verrukt over het vinden van dat deel dat je mist.

Neem als voorbeeld ‘Het Spook der Ruïne’, een wat lastig te vinden titel uit de 29-delige serie fraaie boeken van Schoonderbeek 3 en bovendien door zijn minder robuuste uitvoering een tamelijk kwetsbaar boek. Wanneer je dat deel vindt is er meestal wel wat aan op te knappen! Tenslotte wil ik u waarschuwen voor een veel voorkomende fout die samengaat met de vreugde van een bijzondere ‘Vondst’. Door emotie bevangen vergeet de gelukkige vinder zorgvuldig na te gaan of het boek geheel compleet is. Boeken die een titelpagina missen, één of meer gewone pagina’s, de inhoudsopgave of illustraties, verliezen een deel van hun waarde. Ik ken zelfs enkele principiële weigeraars, driftige verzamelaars die een dergelijk exemplaar niet willen hebben. Zelf zie ik dat een slag anders. Uiteraard beïnvloedt het ontbreken van deel of deeltje van een boek de prijs. Dat voordeel neem ik mee in mijn overwegingen. Daarna probeer ik in te schatten of het euvel hersteld kan worden. Bij een door H.J.W. Becht 4 uitgegeven Karl May-boek ontbreekt soms de illustratie naast de titelpagina, het zogenaamde ‘frontispice’, geen nood denk ik dan, wanneer bij Becht de illustraties ‘op’ waren leverde hij rustig exemplaren zonder af. Vaak vindt men evenwel in latere drukken dezelfde frontispice die in die ene mooie vroege druk ontbreekt. ‘Ai, denken die, kein Not, wer hat der hat!’ Ik plak dan rustig die illustratie over van het ‘gewone’ boek in het ‘zeldzame’ boek. Ik geef toe dat dit soort operaties alleen maar bij serie-boeken met veel drukken, zoals de 20-delige serie van Karl May bij Becht, kan worden toegepast. Bij ‘wiegedrukken’ gaat ‘falsificatie’ niet op. Nu is dit een beetje een ‘gelukkig’ geval, maar ik bedoel het uitsluitend als voorbeeld.
Wie zegt me dat ik een week later niet een tweede, verfomfaaid exemplaar vind van hetzelfde zeldzame boek, waarin precies die delen die ik in mijn mooie ‘Vondst’ miste, gelukkigerwijs nog onaangetast aanwezig zijn. Toch, kalm en onbewogen goed opletten voorkomt veel teleurstelling, maar een zeldzaam boek met een gebrek altijd kopen tegen een uiteraard flink gereduceerde prijs. Komt tijd, komt raad!

B. Opknappen/restaureren
Het opknappen van beduimelde werken is op zichzelf al een bijzonder aardige bezigheid. Dat ondervond ik bijvoorbeeld bij de boeken die ik in de 60-er jaren kocht uit de toentertijd vaak aangeboden boekenvoorraden van particuliere leesbibliotheken die het voor gezien hielden. De economische tegenwind die deze meestal kleine middenstanders ondervonden werd hen te veel. Deze gebeurtenissen vielen samen met de beginperiode van mijn verzamelactiviteiten.
Het verdwijnen van de particuliere leesbibliotheken vond zijn oorzaak in de opkomst van televisie en de concurrentie van ‘Openbare Leeszalen’, die zich in het kader van de ‘leesbevordering’, een door de Overheid gewenst streven, ook op de populaire romans wierpen. Uiteraard vond je in die oude voorraden wel leuke aanwinsten voor je verzameling, tegen vriendelijk lage prijs. Helaas was de kwaliteit daarvan meestal niet om over naar huis te schrijven. Dit manco prikkelde tot huisvlijt met lijm, pen en inkt, penseel en verf. Het leren van de geheimen van, laat ik het dan maar ‘restauratie’ noemen, is een kwestie van veel vallen en moeizaam opstaan waarbij je je al doende door de jaren heen, aanvankelijk met grandioze mislukkingen, een aantal trucjes eigen maakt, afgekeken van vaklieden en leken met ervaring.
Op de lange duur werden de resultaten van zo’n opknapbeurt, in mijn ogen, steeds succesvoller en dat betekende dan een blije dag met een gulle lach.
Sommige van die opgelapte delen heb ik nu al tientallen jaren in mijn verzameling gehouden, ik wil ze niet graag wegdoen, achter ieder deel schuilt een verhaal!
Sinds ik Arie Been uit Leeuwarden heb leren kennen, een man die echt van een versleten uiteengevallen boek een mooi oud boek kan maken, weet ik maar al te goed dat er een groot verschil is tussen oplappen en restaureren. Toch hou ik van mijn opgelapte deeltjes uit de beginperiode.

C. Completeren
Naast het restaureren geeft vooral het ‘completeren’ van een serie een diepe voldoening. Karl May werd door enkele vooraanstaande uitgevers veelal uitgegeven in series. Het completeren in één verzameling van alle boeken, boekjes en stripverhalen die in Nederland onder de naam Karl May zijn uitgegeven en die soms helemaal niets met de schrijver meer van doen hebben lijkt mij een onmogelijke opgave voor één persoon. Er is zoveel misbruik gemaakt van de beroemdheid van de auteur en de door hem gecreëerde figuren dat zulks ook niet verstandig zou zijn. In mijn Karl May-bibliografie “Karl May - Een ketting van boeken” [1999, 2e druk 2001 heb ik mijzelf beperkingen opgelegd, waarvan ik tot op heden nog steeds geen spijt heb. Het gaat tenslotte om de verhalen van Karl May en niet om wat je allemaal aan onzin kunt verkopen met het wederrechtelijk gebruik van een beroemde naam.
Maar zelfs wanneer ik me beperk tot de boeken uit mijn Karl May-bibliografie, dan nog is het ‘completeren’ een heidens karwei. Neem alleen de Karl May-boeken uitgegeven door H.J.W. Becht uit Amsterdam, dat zijn 20 titels en die 20 titels tezamen tellen in totaal al meer dan 200 verschillende versies. Het bleek daarom raadzaam aan deze materie een apart boek te wijden, dat is uitgekomen onder de naam ‘Karl May’s Bonanza van boeken bij Becht’, [2002], en dat door Frits Roest en mij samen werd geschreven, In mijn verzameling ontbreken nog enkele belangrijke werken.
Kenners beweren dat dat zo moet blijven! Gelukkig blijkt het ‘completeren’, ook al door onverwachte vondsten van nieuwe/oude vertalingen, een gebed zonder end te zijn. Zo blijf je actief. In den aanvang dacht ik: wanneer ik Becht compleet heb en Schoonderbeek en Van Goor 5 en de Prisma-pockets, dan ben ik goed op weg. Zulks was een misvatting!

D. Optimaliseren
Op een goede dag ontmoet je een gevorderde boekenverzamelaar die jouw Karl May-verzameling wel eens wil komen bekijken. Uit zijn mond verneem je, voorzichtig geformuleerd maar desalniettemin duidelijk, dat het geen kwaad zou kunnen wanneer je je eens ging toeleggen op het ‘opti maliseren’ van de verzameling.
Hetgeen impliceert dat je alle ‘mindere’ exemplaren vervangt door zo mogelijk ‘winkelverse’ delen van een eeuw oud. Dit blijkt een uitdaging te zijn die het menselijk vermogen, ondanks inzet van alle mogelijke inspanning en inventiviteit, te boven gaat. Ik ben met het ‘optimaliseren’ redelijk ver gevorderd maar er blijven zwakke broeders tussen zitten, oude veteranen uit mijn verzameling die ik echter oprecht liefheb.

E. Samenvatting
Boeken verzamelen bleek derhalve spannender en moeilijker dan ik in den aanvang vermoedde. ‘De Vondst’, het (laten) restaureren, het completeren en het optimaliseren, dat alles samen geeft een aaneenschakeling van plezierige momenten en innerlijke vreugde die, zelfs in donkere tijden, het leven lichter en vrolijker maken
Bij het completeren ben ik aangelopen tegen het feit dat er een aantal Nederlandse Karl May-boeken bestaat die niet of vrijwel niet te vinden zijn. Er gaat bijna geen week voorbij zonder dat ik een telefoontje krijg of een brief of email waarin mij gevraagd wordt of ik nadere inlichtingen kan verschaffen over een of andere zeldzame rakker.
Af en toe komt er een bericht over een uiterst zeldzame ‘Vondst’: Internet speelt hier een ondergeschikte rol want de meeste ‘Vondsten’ zijn spelingen van het lot en de positieve invloed, die een werkelijke ‘Vondst’ heeft op de verzamelaar in kwestie, is met geen goud te betalen. Dat kweekt fijne fanatieke medeverzamelaars. Voor hen schrijf ik dit boek.

Tenslotte!
Ik waarschuw de lezer voor de onaangename omstandigheid dat enkele boeken ten tonele zullen worden gevoerd waarvan ik zeker weet dat ze bestaan, maar die ik na zo’n dikke 40 jaar zoeken nog steeds niet heb kunnen vinden. Hopelijk hebt U meer geluk of wellicht bent U een betere verzamelaar en vindt U zo’n uiterst zeldzaam exemplaar bij een ontspannen wandelingetje over de boekenmarkt van ’s-Gravenhage. Heus, het is vertoond! Zo werd onlangs een compleet gaaf exemplaar ontdekt van ‘De Oude Dood’, tegen een weggeefprijs. Wat de reden van Uw grandioze ‘Vondst’ ook mag zijn, ik feliciteer U nu al van harte. Laat het me wel weten, zodat ik in Uw vreugde kan delen!

Joan Oosterbaan

De krasse Joan Oosterbaan (35)

www op deze website