SITVS ERVDITIONIS CLASSICAE CVLTAEQVE
La Chiesa di Sant’Andrea al Quirinale 
|
De Sint-Andreas op de Quirinalis 
|
Vooruit dan maar: voor de tweede keer broederlijk naast elkaar:
Francesco Borromini, geboren als Francesco Castelli op 25 september 1599 te Bissone (Zwitserland) en gestorven op 2 augustus 1667 te Rome (links), en Gian Lorenzo Bernini,
geboren op 7 december 1598 te Napels en gestorven op 28 november 1680 te Rome (rechts), de twee grootste kunstenaars van de Italiaanse barok, maar tevens elkaars rivalen. |
|
We verlaten de San Carlino alle Quattro Fontane en lopen verder de Via del Quirinale in en zien weldra aan onze linkerhand een door Borromini’s eeuwige concurrent
Bernini gebouwde kerk liggen: de Sant’Andrea al Quirinale. Beide kerken, die zo dicht bij elkaar liggen, vormen een treffend voorbeeld van twee tegengestelde genieën.
De gevel van de Sant’Andrea is betrekkelijk eenvoudig: hij wordt slechts door een hoge pilasterorde geleed en door een driehoekig fronton bekroond. Het aantrekkelijke eraan is
het in het centrale boogveld opgenomen, naar voren gewelfde baldakijn, dat door twee zuilen wordt ondersteund en wordt geaccentueerd door het wapen van de Pamphilj. Onder een kroon
zien we het wapen van kardinaal Camillo Pamphilj (voluit: Camillo Francesco Maria Pamphilj, * 1622 , † 1666), een neef van paus
Innocentius X en kardinaal. Deze gaf in 1658 opdracht voor de bouw van de kerk, die in 1678 werd voltooid.
Ten tijde van het Italiaanse koninkrijk fungeerde de Sant’Andrea als hofkapel. Het is een van de 21 kerken in Rome die aan de apostel Andreas is gewijd; op een totaal
aantal van 932 kerken in deze stad (stand per 1 januari 2000) mogen we concluderen dat hij een nogal populaire heilige is. Nu is het de kerk van het Jezuïetenseminarie op de
Quirinaal in Rome.
3 |
Cappella di Sant’Ignazio (Kapel van de H. Ignatius van Loyola) |
4 |
Cappella di San Stanislao Kostka (Kapel van de H. Stanislas Kostka) |
7 |
Kamers van de H. Stanislas Kostka |
8 |
Cappella della Passione (Kapel van het Lijdensverhaal) |
9 |
Cappella di S. Francisco Saverio (Kapel van Franciscus Xaverius) |
|
| 
De plattegrond is een bewerkte versie van die van Afernand 74, CC BY-SA 3.0, koppeling.
|
Net als de San Carlino alle Quattro Fontane van de grote concurrent heeft het interieur van deze kerk een ellipsvormig grondplan, maar hier wordt de lengteas bepaald door de
imposante ingang (1) en de koorkapel (6), waarvan het hol gebogen, driehoekige fronton aangepast is aan de kromming van de lijst en de koepel, terwijl het ovale dwarsschip door
massieve pilaren wordt begrensd. De diepe, rechthoekige zijkapellen en de blinde zuilengalerij van het koor accentueren deze ruimtelijke spanning, die het gebouw zo origineel
maakt en het groter doet lijken dan het is. In de koepel bevindt zich een barok cassetteplafond, dat geïnspireerd is op de door Borromini in San Carlino toegepaste oplossing.
Bernini, van wie het waarschijnlijk de belangrijkste kerk is, creëerde prachtige effecten door gekleurd marmer, verguldsel en stucwerk meesterlijk met elkaar te combineren.
Drie van die kapellen hebben om een of andere reden geen naam (op het plattegrondje de nrs. 2, 5 en 10). Kapel nummer drie is gewijd aan de H. Ignatius van Loyola (* 1491 , †
1556), de oprichter van de jezuïetenorde. Afgelopen zondag zagen we nog een compleet aan de heilige gewijd kerk, de Sant’Ignazio, met het prachtige, barokke plafondfresco;
ook op het plafond van de aan hem gewijde kapel (Cappella di Sant’Ignazio in deze Sant’Andrea-kerk treffen we een plafondschildering aan: Gloria di Angeli
(Glorie der Engelen) van van Giuseppe Bartolomeo Chiari (* 1654 , † 1727). Verder zijn hier twee schilderijen van Ludovico Mazzanti (* 1686 , † 1775), een leerling van
Baciccio die wij elders in deze kerk nog tegenkomen, te bewonderen. |
| 
Plafondfresco Gloria di Angeli, foto van Sailko, CC BY-SA 3.0, koppeling.
|
Het graf van de Poolse heilige met Madonna col bambino e
San Stanislao Kostka erboven. |
|
De Cappella di San Stanislao Kostka (nr. 4) is gewijd aan de H. Stanislas Kostka (Pools: Stanisław Kostka, * 1550 , † 1568), een Poolse jongen die naar Rome kwam om
noviet te worden bij de jezuïeten, aan wie de Sant’Andrea toebehoorde. Een eerder verzoek van hem om in Wenen toegelaten te worden tot deze orde werd afgewezen, omdat Kostka
uit een invloerijke Poolse familie kwam en de jezuïeten bang waren dat ze met Stanislas de bemoeienis van deze familie binnen zouden halen. De theoloog Petrus Canisius
(* 1521 , † 1597), de eerste Nederlandse jezuïet, met wie Stanislas in 1567 in Dillingen en Augsburg in contact kwam, zette zich echter in voor Kostka’s roeping en stuurde
hem naar Rome. In oktober van dat jaar werd hij in Rome inderdaad als noviet toegelaten tot de Societas Jesu, zoals de officiële naam van de jezuïetenorde luidt; hun afkorting
is S.J., zoals onze huidige paus. Als lijfspreuk koos Stanislas Ad maiora natus sum („Voor het hogere ben ik
geboren”). Vermoedelijk aan de gevolgen van zijn lange, zware reis overleed hij op 17-jarige leeftijd stierf hij op het hoogfeest van Maria-ten-Hemelopneming (15 augustus) 1568; hij
ligt in deze kapel begraven. Bij ernstige hartkloppingen roept men deze heilige aan. Carlo Maratta (* 1625 , † 1713) schilderde hier Madonna col Bambino e San Stanislao
Kostka (De Verschijning van Maria aan de H. Stanislas Kostka).
In de naamloze kapel nr. 5 is ex-koning Karel Emanuel IV van Sardinië en Piëmonte (* 1751 , † 1819) begraven: hij deed in 1802 afstand van de troon om jezuïet te kunnen worden.
|
In de koorkapel (nr. 6) hangt de Crocefissione di Sant’Andrea (Kruisiging van de H. Andreas) van Jacques Courtois (bijgenaamd „il Borgognone” (de Bourgondiër),
* 1621 , † 1676) Andreas werd aan een X-vormig kruis geslagen ne is o.a. de schutspatroon van Schotland: denk maar aan de Scohtse vlag. De vergulde glorie boven het hoofdaltaar
(nr. 6), verlicht door een „transparant”, herinnert aan Bernini’s passie voor theaterdecors. In de gevel van de koorkapel staat een standbeeld van de H. Andreas die
op een wolk ten hemel stijgt door Antonio Raggi (* 1624 , † 1686), een leerling van Bernini. Van Raggi’s hand zijn ook de zich in de koepel bevindende figuren in stuc, die
hier letterlijk naar het licht streven.
In de kamers van de Heilige Stanislas (7) is een liggend grafbeeld van de heilige te zien, dat door Pierre Legros (* 1629 , † 1714) uit veelkleurig marmer werd gehouwen;
achter deze kamers bevindt zich de sacristie (11) waarvan het fraaie gewelf met een trompe-l’oeilschildering opvalt.
Foto van Sailko, CC BY-SA 3.0, koppeling.
In de Cappella della Passione (8) hangen drie schilderijen met taferelen uit het lijden van Christus door Giacinto Brandi (* 1621 , † 1691),
Compianto sul Cristo morto (Weeklacht over de dode Christus), La salita al calvario (De klim naar Golgotha) e La flagellazione di Cristo (De geseling van
Christus), en in de Cappella di S. Francisco Saverio (3) hangen drie schilderijen van Giovan Battista Gaulli (bijgenaamd il Baciccia of ook wel il Baciccio,
* 1639 , † 1709). o.a. Morte di San Francesco Saverio (De dood van Franciscus Xaverius). Franciscus Xaverius (Spaans: Francisco de Jasso Azpilicueta Atondo y Aznares
de Javier, * 1506 , † 1552) was een van de zes eerste volgelingen van Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïetenorde in 1540, de congregatie die zich vooral toelegde
op de missie en het onderwijs.
Literatuur en websites zijn er om voortdurend verbeterd te worden; zo’n beetje de helft van de literatuur over deze kerk geeft aan dat de drie schilderijen van il Baccicia in
de Cappela di S. Francisco Saverio hangen (hetgeen mij vrij logisch lijkt, gezien de onderwerpen van de schilderijen), maar minstens net zoveel boeken en websites beweren
dat ze in de naamloze kapel nr. 10 hangen. Eerlijk gezegd ben ik zo vaak in deze kerk geweest zonder hierop te letten; maar iemand van jullie is vast wel zo vriendelijk om
mij erop te wijzen dat ik er deze keer wél even op let, zodat ik deze pagina indien nodig zo snel mogelijk kan verbeteren.
De Sant’Andrea al Quirinale is een zeer harmonisch uit architectuur, plastiek en schilderkunst opgebouwde structuur. De inrichting volgde kort na de bouw, later
hebben er geen ingrepen meer plaatsgevonden. Onder zijn eigen architectonische werken waardeerde Bernini vooral deze kerk, die zo klein is - net als de San Carlino alle
Quattro Fontane van Borromini in dezelfde straat, omdat ze tegen de zijvleugel van het Quirinaalpaleis aan is gebouwd.
Foto van Tango7174, CC BY-SA 4.0, koppeling.
|
| 
Het devies van de jezuïetenorde is in hoc signo vinces, afgekort IHS, de spreuk die
Constantijn in de nacht voorafgaande aan de Slag bij de Pons Milvius (28 oktober 312) in zijn droom zou hebben gezien.
We hebben het daar eerder over gehad, nl. in de Stanze di Raffaello.
|
| Terug naar de Romereis 2024. |
| Naar de Situs Educationis Classicae Cultaeque. |
| Naar de Situs Classicus. |
