De kerk, meestal kortweg Sant’Ignazio genoemd, is gewijd aan de in 1556 gestorven en in 1622 heilig verklaarde stichter van de Jezuïetenorde, Iñigo Lopez de Loyola, in het Nederlands Ignatius van Loyola.
Jezuïeten (Societas Jesu) zijn een religieuze orde, maar geen kloosterorde; daarom leven zij niet noodzakelijk in kloosters; net als veel andere orden zijn zij gehouden tot kuisheid, armoede en gehoorzaamheid. Zij onderscheiden zich echter vooral van andere orden door absolute gehoorzaamheid aan de paus, en vallen niet onder het gezag van een bisschop. Voor zijn uittreden was Huub Oosterhuis – de vader van Trijntje - een Jezuïet. Paus Clemens XIV verbood de orde in 1773 middels de bul „Dominus ac Redemptor”; dit verbod zou tot 1814 van kracht blijven. Weinigen konden toen vermoeden dat in 2013 in de persoon van Jorge Mario Bergoglio voor het eerst een Jezuïet tot paus zou worden gekozen: paus Franciscus.
De kerk werd gebouwd in de jaren 1626-1650 naar een ontwerp van de Jezuïet Orazio Grassi (* 1583 , † 1654) in samenwerking met Carlo Maderno (* 1556 , † 1629, die ook verantwoordelijk was voor de façade van de Sint-Pieter) en op kosten van kardinaal en staatsman Ludovico Ludovisi (* 1595 , † 1632). De façade, misschien een werk van Alessandro Algardi (* 1595 , † 1654), is ontleend aan die van de eerste Romeinse Jezuïetenkerk, Il Gesù, die een halve eeuw eerder, o.a. door Vignola (* 1507 , † 1573) en Giacomo Della Porta (* ± 1533 , † 1602), was gebouwd. De façaden komen overeen in alle wezenlijke geledingskenmerken (twee verdiepingen met krachtige horizontale lijsten en verticale pilastergeleding, verhoogd hoofdportaal, dat met de gevel tot in de bovenverdieping reikt, een groot venster in de westelijke wand op de middenas); die van Sant’Ignazio is enerzijds echter plastischer („middenrisaliet”, een uitspringend deel boven het midden van de gevel), anderzijds nadrukkelijker verticaal dan de gedrongen en in vlakken verdeelde façade van Il Gesù. De woonhuizen die aan de noordkant van het plein als een barokke toneelwand tegenover de Sant’Ignazio geplaatst zijn (de kerk is niet op het oosten gericht), werden 1727/28 door Filippo Raguzzini (* ± 1680 , † 1771) gebouwd en doen ondanks de beperkte afmetingen van het plein geen afbreuk aan het effect van de façade. Het bordes van de kerk biedt het beste uitzicht op dit plein met z’n ouderwetse charme.

De kerk zelf is gebouwd in de vorm van een Latijns kruis, met aan iedere zijde van het schip drie grote kapellen in plaats van zijbeuken. Zoals eerder reeds Il Gesù (die kerk blijft een dankbaar voorbeeld), volgt de Sant’Ignazio daarmee het door Leon Battista Alberti (* 1404 , † 1472) voor de Sant’Andrea in Mantua al rond 1470 ontwikkelde schema van de basilicale kerkbouw, dat voor renaissance en barok grotendeels canoniek geworden is. Anders dan in de kerken van de renaissance wordt aan het ruimtelijke effect in de Sant’Ignazio het barokke kleurvertoon toegevoegd, dat met verschillende kleuren marmer, stucwerk en schilderingen de gelovigen moet wegvoeren naar een wereld van hemelse verrukking.

1 façade en ingang   2 controfacciata (letterlijk: tegenfaçade; hiermee wordt de binnenwand achter de façade van het gebouw bedoeld)   3 Capella di S. Gregorio   4 Cappela dell’Immacolata   5 Capella del Crocifisso   6 transept (dwarsbeuk) met het altaar van de Annunciatie   7 standbeeld van Sint-Ignatius   8 apsis met presbyterium (koor)   9 Cappella Ludovisi met het graf van paus Gregorius XV 10 transept (dwarsbeuk) met het altaar van Luigi Gonzaga 11 Cappella di S. Gioacchino 12 Capella Sacripante of Cappella di S. Giuseppe met het graf van kardinaal Giuseppe Sacripante (* 1642 , † 1727) 13 Cappella di S. Cristoforo 14 middenschip met het beroemde plafondfresco 15 trompe l’oeil-koepel

In het midden van het schip is een cirkel aangebracht, van waaruit we het beste zicht hebben op het prachtige plafondfresco: dit plafondfresco is werkelijk een hoogtepunt van de barokke illusionistische schilderkunst. Het fresco is van Andrea Pozzo (* 1642 , † 1709), die zelf uit de orde der Jezuïeten stamde; hij schilderde in de jaren na 1685 een geliefd onderwerp in de tijd van de Contrareformatie: de Verheerlijking van Heiligen als tegenwicht voor het protestantisme.
Het centrum van de voorstelling wordt gevormd door Jezus Christus als Heer van het Licht, hoog in de hemel. De H. Ignatius is voorgesteld als middelaar van het goddelijke licht van de genade aan de vier (destijds bekende) werelddelen, die als vrouwelijke personificaties zijn weergegeven. De ongelovigen worden de diepte in gestort, terwijl de bekeerlingen van alle uithoeken van de der aarde naar Jezus Christus omhoogstijgen. Veel Jezuïeten waren en zijn werkzaam in het onderwijs en de missie: het fresco van Andrea Pozzo is dan ook een allegorie van de missie-activiteit van de Jezuïetenorde in het tijdperk van de Contrareformatie. Het belang van het thema van de schilderingen neemt af ten opzicht van de met schilderkunstige middelen geschapen ruimtelijke illusie.

Door de perspectivische architectuurschilderingen, de geweldige zuilen en arcaden, die zich voorbij de werkelijke grenzen van de ruimte lijken uit te strekken, worden voor de beschouwer de grenzen tussen realiteit en christelijke voorstellingswereld opgeheven. Pozzo had veel theoretische kennis van het driedimensionale perspectief en was een meester in de trompe-l’oeil. Tussen 1696 en 1702 schreef hij een verhandeling getiteld „Perspectiva pictorum et architectorum”, die zeer grote invloed heeft gehad op de 18e-eeuwse schilderkunst en architectuur.

In het midden van het transept heeft Andrea Pozzo ook weer een trompe-l’oeil-schildering gemaakt: de bouw van een koepel was beoogd, maar werd uiteindelijk niet uitgevoerd, dus vervaardigde Pozzo een koepel als illusionistische schijn-architectuur.
In de rechter kruisarm van het dwarsschip vinden we naast schilderingen van Pozzo ook, te midden van fraai gedraaide zuilen van groen marmer met bronzen slingers en boven het altaar met de urn van lapis lazuli met de relikwieën van de H. Aloysius Gonzaga (* 1568 , † 1591) een prachtige marmeren compositie van Pierre Legros (* 1629 , † 1714), De Heerlijkheid van de H. Luigi Gonzaga. Aloysius kwam uit Portugal, waar hij natuurlijk Luís heette, maar in Italië noemt men hem Luigi.
Parallel hieraan treffen we in de linker kruisarm van het transept een altaar dat gewijd is aan de Vlaamse Jezuiet, de H. Johannes Berchmans (* 1599 , † 1621); wellicht kan het geen kwaad als sommigen van jullie deze beide jong gestorven heiligen te vriend houden: zij zijn namelijk de schutspatronen van de studerende jeugd... Het haut-reliëf stelt De Annunciatie voor en is van de hand van Filippo Valle (* 1698 , † 1768).
Op de pendentieven (driehoekige overgangsstukken tussen de onderbouw en de – in dit geval geschilderde – koepel bracht Pozzo enkele, door zijn tijdgenoten als minder geslaagd beschouwde schilderingen aan van David, Judith, Samson en Joël. Het realisme van deze schilderingen ontlokte hun de uitspraak dat „een slager zijn winkel had geopend in de Sant’Ignazio”.
In de apsis tenslotte vinden we de schildering De Glorie van de H. Ignatius van - hoe kan het ook anders? - Andrea Pozzo.





De Piazza Sant’Ignazio heeft de vorm van een Grieks theater (maar dan in een barokke gedaante),
met het podium voor de façade van de kerk als „προσκήνιον” („toneel”), een typisch barok-geintje

Terug naar de Romereis 2024.

Naar de Situs Educationis Classicae Cultaeque.

Naar de Situs Classicus.

www op deze website